„Mając 7 lat, rodzice posłali mnie do szkoły”. „Doszedłszy do domu, obiad już na mnie czekał”. Te zdania nie mają sensu. Dlaczego? Czemu słowa z końcówkami „-ąc” i „-wszy/-łszy” tylu osobom sprawiają problemy? To imiesłowy grozy. Na szczęście jest na nie sposób.
Co to jest imiesłów?
Imiesłów to m.in. taka forma jak „mając”, „widząc” czy „będąc”, która pochodzi od czasownika. Dokładnie jest to jeden z czterech rodzajów imiesłowów:
1) imiesłów przymiotnikowy czynny:
palący, budujący, jedzący, „Płonący wieżowiec”, „Buszujący w zbożu”, „Gnijąca Panna Młoda”;
2) imiesłów przymiotnikowy bierny:
palony, spalony, budowany, zbudowany, jedzony, zjedzony, „Spaleni słońcem”, „Skradzione serca”;
3) imiesłów przysłówkowy współczesny:
paląc, budując, jedząc, „Tańcząc w ciemnościach”, „Czekając na Godota”;
4) imiesłów przysłówkowy uprzedni:
spaliwszy, zbudowawszy, zjadłszy, (nie znalazłam żadnego tytułu, może Wy znacie?).
Może tak będzie łatwiej:
Po angielsku jest znacznie prościej:
1) eating
2) eaten
3) eating
4) having eaten
Ale mimo że polskie nazwy tych dziwactw są trochę pokręcone, same słowa nie są za trudne, prawda? Może oprócz czwartego, który faktycznie bardzo rzadko się pokazuje ludziom. Dwóch pierwszych (przymiotnikowych) używamy na co dzień – niepalący, zarezerwowany, karmiąca, spieprzone, wszystkowiedzący, pobrane. Z kolei trzeci, właśnie ten z „-ąc”, jest bardzo lubiany przez dystrybutorów filmowych, którzy tak tłumaczą tytuły:
Częste błędy
Imiesłów nie jest czymś złym. To ładna konstrukcja, która w dłuższym fragmencie może nam ładnie urozmaicić składnię – po prostu stanowi miłą odmianę od czasu do czasu. Trochę jak czosnek w sałatce – dobrze jak jest, bo dodaje smaku, ale za dużo czosnku to już nie kolacja, tylko sposób na wampira. Zdarza się, że imiesłów pojawia się zbyt często, wtedy może razić, lub też używany jest niepoprawnie. Tę formę bardzo lubią na przykład autorzy artykułów różnych serwisów online, choć nie zawsze wiedzą, jak jej używać. Mogłabym też powiedzieć:
Tę formę lubią autorzy, nie zawsze wiedząc, jak jej używać.
I piszą takie kwiatki jak:
*Oglądając ten film, atakuje nas głód.
*Spiesząc się na przystanek, tramwaj mi uciekł.
*Dorastając z młodszą siostrą, dziś umiem docenić prywatność.
Zasada 1: jedna osoba, jeden czas
Zanim użyjemy tego imiesłowu w zdaniu, musi ono spełniać dwa warunki:
– obie czynności muszą mieć ten sam podmiot (czyli ta sama osoba coś robi);
– obie czynności muszą się dziać równocześnie.
Moglibyśmy więc powiedzieć:
Gdy miałem 7 lat, rodzice posłali mnie do szkoły. ⇨ czasem lepiej jest po prostu uniknąć imiesłowu.
Oglądając ten film, czujemy głód. ⇨ my oglądamy, my czujemy.
Spiesząc się na przystanek, spóźniłem się na tramwaj. ⇨ ja się spieszyłem, ja się spóźniłem.
Jadąc komunikacją miejską, lubię patrzeć jak ludzie uśmiechają się do swoich telefonów. Tak jak Ty teraz :)
— Arlena Witt (@wittamina) sierpień 2, 2012
Zasada 2: jedna osoba, różne czasy
Gdy z kolei mamy:
– obie czynności z tym samym podmiotem (czyli znów ta sama osoba coś robi);
– jedna nastąpiła wcześniej, a druga później;
wtedy możemy użyć imiesłowu uprzedniego, czyli tego z końcówką -łszy lub -wszy.
Doszedłszy do domu, od razu mogłem zjeść obiad. ⇨ ja najpierw doszedłem, ja potem mogłem.
Dorastawszy z młodszą siostrą, dziś umiem docenić prywatność. ⇨ kiedyś ja dorastałem, a teraz ja umiem.
Przecinek
Imiesłowy przysłówkowe, czyli „-ąc” i „-łszy/-wszy”, i całą imiesłowową frazę oddzielamy przecinkiem od reszty zdania, nawet jeśli to tylko jedno słowo:
Zwyrodnialec z Sobolewa wyrżnął rodzinę, śpiewając przebój disco-polo.
Opisując telefon, należy wspomnieć o jego 8-megapikselowym aparacie.
Jedli, mlaskając, i pili, siorbiąc.
Będąc młodą matką, ciągle uczę się nowych rzeczy.
„Będąc” to akurat taka konstrukcja, która rzadko brzmi dobrze. W tym przypadku zgrabniej jest powiedzieć „Jako młoda matka ciągle uczę się” i przynajmniej pozbywamy się też przecinka, a zdanie staje się prostsze.
Mam nadzieję, że pomogłam. Pamiętajcie o tym, pisząc swoje teksty. ;)